سوال :آیه صدو هفتاد و دوم سوره اعراف که معروف به آیه ذرّ است:  وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلی  أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی   را توضیح دهید.
پاسخ :این آیه از نشئه ای سخن می گوید که انسان در آن نشئه به ربوبیت خدا و عبودیت خود آگاه شد و پیمان بست و تعهد سپرد:  وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلی  أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی   فرمود ما در نشئه ای انسان ها راگواه خودشان قرار دادیم. نفسشان را به خودشان نشان دادیم و آن ها به ربوبیت خدا و عبودیت خود اعتراف کردند. این کار را انجام دادیم تا در قیامت که روز حساب است, کسی بهانه نیاورد و نگوید من در محیط غیر مذهبی تربیت شدم و سنت های قومی در من اثر گذاشت:  أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلِینَ   سوره اعراف)7(: آیه 271. به این ترتیب, بهانه های سیاسی, جغرافیایی, قومی و نژادی بی تأثیر خواهد بود. خداوند فرمود شما در آن نشئه به حقیقت خود پی بردید که شما عبد خدایید و خدا رب شما است. آن نشئه, نشئه تاریخی نیست که شما بگویید فراموش کردیم. الان هم با شما هست و خواهد بود. و اذ یعنی واذکر  به یاد آن صحنه باش  یعنی اگر الان هم تفکر کنید, آن صحنه را به یاد می آورید, این گونه نیست که عالم دیگری باشد و از یاد شما رفته باشد تا بگویید یادمان نیست. این مطلب را خدای سبحان در سوره اعراف مدلل کرد و فرمود: دلیل این کار آن است که هیچ کس در قیامت بهانه نیاورد. اصل توحید و نبوت و وحی و شریعت در درون هر کسی پیش بینی شده است:  أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلِینَ  مبادا در قیامت کسی بگوید ما وارث سنتی باطل بودیم و در محیط بد تربیت شدیم .این صحنه کجا است؟ این صحنه, پشت صحنه نعمت است. نعمت یا نعمت جوانی است یا علم است یا مال است یا زیبایی است. اگر انسان الاهی باشد, این نعمت ها برایش مانند یک شیشه شفاف است که از پشت آن, همه حقایق را می بیند  و اگر غیر الاهی باشد, این نعمت ها برایش مانند پرده ای است که نمی توان پشت آن را دید. فرد باید این پرده را بالا بزند تا حقایق را ببیند. تفاوت عارف با بقیه مردم در همین است. عارف در یک اتاق شیشه ای زندگی می کند و تمام حقایق بالا و پائین و جلو و عقب و راست و چپ عالم را آشکارا می بیند ولی بقیه نه. تمام این نعمت ها برای ما که غافلیم پرده است  برای مثال سلامت برای ما پرده است. همین که این پرده در اثر بیماری پاره شود, می گوییم: یا الله  همین که جوانی به پیری گرایید, می گوییم: یا الله  وقتی از مقامی عزل شدیم, ندای  یا الله  مان بالا می رود. فرق غافل و عاقل همین است. عاقل اگر جوان باشد, عالم باشد, پولدار باشد, همه این ها برایش شیشه است  یعنی می داند این ها را خداوند عطا کرده وامانت است. بدین سبب مغرورانه زندگی نمی کند. و جوانی و علم و مال و مقام خود را به جا مصرف می کند.غافل به عکس است. جوان غافل وقتی پیر شد, پرده غفلت جوانی اش کنار می رود و به فکر قضای نمازهای خود می افتد. وقتی تندرستی اش به بیماری تبدیل شد,  أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ   سوره نمل)72(: آیه 26. می خواند. ذات اقدس اله در درون همه ما شیشه شفافی گذاشته است که گردو غبار غفلت و گناه روی آن را می پوشاند و در اثر طول زمان و غفلت مدام به پرده و حجاب تبدیل می شود. انسان نه می تواند از فقر خود چشم پوشد و نه از نیازش به غنی. ما فقیریم. تنها کسی که می تواند نیازمان را برآورد, غنی با لذّات است. اگر سفینه فضایی در کره ماه گرفتار مشکلی شود, سرنشینانش به چه کسی متوسل می شوند؟ مسلماً به قدرتی که  فِی السَّماءِ إِلهٌ وَ فِی الْأَرْضِ إِلهٌ   سوره زخرف)34(: آیه 48. است, متوسل می شوند.در ادبیات عرفانی معشوق را دلارام می گویند, یعنی چیزی یا کسی که دل انسان, با رسیدن به آن, آرام می شود و قرار می گیرد. اول, جوانی معشوق انسان است  ولی بعد می فهمد چنین نیست. بعد مقام, بعد مال و مانند این ها. انسان این امور را یکی پس از دیگری پشت سر می گذارد و به تدریج در می یابد هیچ یک از آن ها نمی تواند برای او آرامش به ارمغان آورد. تمام این موارد واسطه و نردبان صعودند نه دلارام. برای این که بفهمیم به معشوق رسیده ایم یا نه, باید ببینیم آرام شده ایم یا نه. اگر در سوره مبارکه رعد آمده است  أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ   سوره رعد)21(: آیه 82. برای همین است.این طمأنینه در عربی همان است که در فارسی به آن دلارام می گوییم. این دل در اختیار خود ما است و همه می دانیم با چه چیز آرامش می یابد.اینکه انسان بعد از به دست آوردن مدرک, پول, همسر و مانند این ها آرام نمی شود, دلیل بر این است که آن ها معشوق او نیستند. معشوق حقیقی ذات اقدس اله است. به هر حال, در درون انسان همه چیز هست. اگر گاهی نسیمی نشاط آور بر شما وزید و لحظاتی نشاط یافتید, بدانید قلب کسی را خوشحال کرده اید و اثر آن خوشحالی به صورت نسیم بهشتی بر شما وزیده است. اگر نیشی زدید یا غیبتی کردید یا کسی را رنجاندید, این به شکل نسیمی جهنمی بر شما می وزد و می بینید مضطرب یا غمگین شده اید. اگر انسان مراقبه و محاسبه داشته باشد و هر روز این شیشه درونی را گردگیری کند, همیشه شفاف می ماند  و گرنه این گردها زیاد و به حجابی ضخیم تبدیل می شود. پس این آیه شریفه می گوید: هر روز به یاد صحنه اقرار باشید.